Z kart Historii

z kart historii

To różne losy kraju, różne warunki społeczno – gospodarczo – polityczne, różni ludzie. Nie sposób przedstawić w krótkim zarysie 70 lat działalności, zatem przytoczymy same najważniejsze fakty z historii Cechu, wspomnimy osoby, które w znacznym stopniu tworzyły i wpisały się  w  jego dzieje.

Przepraszamy, jeżeli nie o wszystkich będzie wspomnienie, nie wszystkich z imienia i nazwiska wymienimy, ale nie sposób to uczynić w krótkim zarysie.

Maj 1945 r.

W wyzwolonym Wałbrzychu powiewają polskie flagi, władzę przejmuje Pełnomocnik Rządu Rzeczypospolitej Polskiej. Z terenu całej Polski, wyzwolonych obozów jenieckich przybywają pierwsi osadnicy. Wśród nich są i rzemieślnicy, którzy rozpoczynają trud odbudowy zakładów, przywracając w mieście w miarę normalne życie.

Jesienią 1945 r. odnotowano powstanie pierwszego Cechu – Cechu Fryzjerów. Kolejno jednoczą się inne branże i powstają następne Cechy – Cech Rzemieślników Wędliniarzy, Cech Rzemiosł Skórzanych, Cech Piekarsko – Cukierniczy.

W październiku 1945 r., przy udziale reaktywowanej już również Izby Rzemieślniczej we Wrocławiu, zostaje powołany do życia Powiatowy Związek Cechów, który pełni rolę nadrzędną nad Cechami branżowymi i współpracuje z polskimi władzami. Przewodniczącym Powiatowego Związku Cechów zostaje Pan Roman Szumało.

Na koniec 1945 r. na naszym terenie działają 4 cechy, w których zrzeszonych jest 223 członków.

W tym czasie do zadań Cechu należy:

  • ustalanie cen chleba kartkowego,
  • cen za usługi,
  • wysokości opłat za przynależność do Cechu,
  • przeprowadzanie egzaminów czeladniczych i mistrzowskich.

1946r.

Powiatowy Związek Cechów mieści się przy ul. Marszałka Roli-Żymierskiego. Z inicjatywy Powiatowego Związku Cechów powstają dalsze organizacje branżowe:

  • Cech Rzemiosł Drzewnych, Fotografów, Krawców i Rzemiosł Włókienniczych, Rzemiosł Metalowych oraz Cech Rzemiosł Budowlanych.

W czerwcu 1946 r. ma miejsce pierwszy Powiatowy Zjazd Rzemiosła. Zostają wybrane władze Cechu. Przewodniczy mu nadal p. Roman Szumało. Tego samego roku odbywają się uroczystości nadania i poświęcenia sztandarów Cechowych. Na koniec 1946 r. działa 9 cechów branżowych, które zrzeszają 666 rzemieślników.

1947r.

Powiatowy Związek Cechów przejmuje od Zarządu Miejskiego w Wałbrzychu  budynek przy ul. Wolności 3 (obecnie Pl. Magistracki), który po wyremontowaniu przez rzemieślników stanowi siedzibę wszystkich organizacji cechowych. Uroczyste otwarcie i poświęcenie budynku oraz odsłonięcie tablicy pamiątkowej ma miejsce 8.06.1947 r.

Rok 1947 to okres nasilonych ruchów repatriacyjnych i zasiedleniowych, stąd też notuje się ponad 900 zakładów.

1948r.

Niesie wiele zmian w strukturach władzy rzemieślniczej – ulegają likwidacji Powiatowe Związki Cechów, a zostają powołane do życia Okręgowe Związki Cechów. W dniu 16.08.1948 r. powołany zostaje przez Izbę we Wrocławiu Okręgowy Związek Cechów w Wałbrzychu. Zasięgiem obejmuje miasta Wałbrzych i Świdnicę oraz powiaty: wałbrzyski, świdnicki, dzierżoniowski oraz Kamienną Górę. Jak różnorodne było w owych czasach środowisko rzemieślników pokazuje przegląd wpisów w księgi wieczyste. W początkowych latach widnieje wiele nazwisk, imion rzemieślników wskazujących na pochodzenie żydowskie, niemieckie. Natomiast wzmianki o posiadanych przez rzemieślników kwalifikacjach mają odniesienie do wielu miejsc niemalże na całym świecie: widnieje Drohobycz, Rumunia, Chorwacja, Lwów, Wilno, Stalinogród, wiele miast niemieckich i  przedwojennej Polski. Pokazuje to, jak różnorodne było środowisko rzemieślników i jak pogmatwane były losy tych ludzi.

Lata 1948 – 49 to dalsze zmiany organizacyjne w rzemiośle, spowodowane głównie zmianami uwarunkowań prawnych, wprowadzanych przez państwo. Wskutek nieprzychylnego stosunku władz do prywatnej inicjatywy i wysokich obciążeń indywidualnych zakładów, masowo spada liczba członków, a na bazie rzemiosła powstają Spółdzielnie pracy: fotografów, stolarzy, szewców itp. Z przyczyn formalno – ekonomicznych spada liczba rzemieślników i w 1950 r. w Okręgowym Związku Cechów w Wałbrzychu odnotowano tylko 294 zakłady. Rzemieślnicy przechodzą do pracy w przedsiębiorstwach państwowych, młode pokolenie chętniej podejmuje pracę w kluczowych zakładach przemysłu państwowego, zwłaszcza w górnictwie i branżach pokrewnych, gdzie mają lepsze warunki pracy i świadczenia socjalne.

1951r.

Kolejnym etapem reorganizacji jest powołanie w dniu 23.01.1951 r. w miejsce Okręgowego Związku Cechów – Cechu Rzemiosł Różnych z Komisarycznym Zarządem na czele z Panem Władysławem Janickim. Stopniowo włączane są do Cechu Rzemiosł Różnych branżowe organizacje. Stabilizują się obciążenia indywidualnych zakładów, większą pozycję w środowisku zajmują spółdzielnie rzemieślnicze.

1956r.

Na czele Zarządu staje Pan Konstanty Chojnacki, natomiast Podstarszym zostaje Pan Jan Ziemiewicz. II-ga dekada lat 50-tych to ogólnie dobra pozycja rzemiosła – wzrasta liczba członków, poprawia się sytuacja ekonomiczna w cechach, wzrasta liczba uczniów. Na koniec 1957 r. odnotowujemy 574 członków oraz 88 uczniów. Z działań Cechu można wymienić udział rzemieślników w akcji wyborczej, przedstawiciele Cechów wchodzą w skład Podatkowych Komisji Odwoławczych, kandydują do Rad Narodowych. Włączają się również w lokalne działania, fundują z dobrowolnych składek obelisk na „Czerwonych Błoniach” w Szczawnie-Zdroju, upamiętniający 1000-lecie Państwa Polskiego. W hołdzie męczennikom i ofiarom niemieckich obozów koncentracyjnych fundują Pomnik na Cmentarzu Parafialnym przy ul. Przemysłowej w Wałbrzychu.

1961r.

Na czele Cechu staje Pan Jan Ziemiewicz, który tę funkcję (z małymi przerwami) pełni do 1995 r. Biorąc pod uwagę poprzednio zajmowane stanowisko I Podstarszego działa w samorządzie blisko 40 lat.  Lata 60-te i połowa lat 70-tych to w miarę stabilna ilość członków, która waha się w granicach 520 – 620.

1975r.
1976R.

Następuje nowy podział administracyjny kraju, w wyniku którego powstaje województwo wałbrzyskie. Wojewoda Wałbrzyski powołuje na bazie istniejącej organizacji Cech Rzemiosł Różnych w Wałbrzychu i określa zasięg jego działania, który pozostaje aktualny do dziś.

W styczniu 1976 r. następuje przekazanie budynku przy Pl. Obrońców Stalingradu 3  w wieczyste użytkowanie Cechu. Od tego momentu powstają plany przebudowy i remontu Domu Rzemiosła, gromadzi się środki finansowe na ten cel, rzemieślnicy dobrowolnie przekazują na ten cel datki, czyni się starania o wykwaterowanie lokatorów zajmujących część lokali. Na czele Społecznego Komitetu Odbudowy Domu Rzemiosła staje Pan Edmund Kułak.

Na koniec lat 70-tych Cech zrzesza blisko 700 członków.

1981r.

Wojewoda Wałbrzyski wydaje decyzję o utworzeniu Cechu Rzemiosł Budowlanych i z szeregów Cechu odchodzi 225 zakładów. W związku z ogłoszeniem stanu wojennego Cech otrzymuje dodatkowe zadania: wydawanie przepustek, kartek żywnościowych i  na paliwo. W połowie lat 80-tych sukcesywnie kończą się prace remontowe w budynku, wykonane dużym nakładem finansowym, przy dużym wysiłku rzemieślników i ogromnym zaangażowaniu Starszego Cechu Pana Jana Ziemiewicza oraz Panów Ludwika Oko, Mariana Pląskowskiego, Edmunda Kułaka.

1984r.

W grudniu 1984 r. zapada decyzja o utworzeniu Izby Rzemieślniczej w Wałbrzychu, tym samym zmienia się przynależność Cechu do Izby. Izba zajmuje pomieszczenia w budynku Cechu na II-gim piętrze. Pod koniec lat 80-tych liczba zakładów wynosi blisko 900, w których szkoli się ponad 300 uczniów.

1989r.

Rok 1989 to początek wielkich zmian w kraju, także w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej – zostaje zniesiony obowiązek posiadania kwalifikacji zawodowych i obowiązek przynależności do Cechu. Niekorzystnie wpływa to na samorząd, bowiem wiele firm rezygnuje z członkostwa. Tak rozumiana jest wolność gospodarcza i taka sytuacja trwa do dzisiaj. Połowa lat 90-tych to spadek ilości zakładów do ok. 370. Rośnie natomiast ciągle ilość uczniów i wówczas wynosi 420.

1995r.

Rok 1995 to Jubileusz 50-lecia Cechu, który obchodzony był niezwykle uroczyście. To także pożegnanie Starszego Cechu Pana Jana Ziemiewicza, który do samego końca swojego życia wypełniał obowiązki gospodarza Cechu. Po Jego śmierci funkcję Starszego przejmuje Pan Stanisław Paluch. Pomimo pogarszającej się liczby członków trwa modernizacja Cechu. Jako jeden z pierwszych Cechów w Polsce Cech w Wałbrzychu komputeryzuje pracę biura. Jeden z ówczesnych programów komputerowych, napisany pod potrzeby Cechu, służący do ewidencji rzemieślników, składek, informacji o zakładach wykorzystywany jest do dnia dzisiejszego.  To były niezwykle nowatorskie –  jak na nowe czasy – rozwiązania. Znana była aktywność  Pana Stanisława Palucha na wielu płaszczyznach – wzmocnił rolę Cechu w kontaktach z organami lokalnych władz, instytucji, otworzył Cech na innych przedsiębiorców – poszerzono nazwę statutową o małą przedsiębiorczość, nie bał się podejmować trudnych decyzji.

2002r.

A taką na pewno było utworzenie niepublicznej szkoły zawodowej, której organem założycielskim i prowadzącym zostaje Cech – mamy rok 2002.  Podłożem tego posunięcia była likwidacja szkolnictwa zawodowego, bezrobocie wśród nauczycieli i chęć utrzymania szkolenia uczniów w rzemiośle. Po niezwykle intensywnym okresie przygotowań szkoła przyjęła pierwszych 34 uczniów 1 września 2002 roku. Siedzibą szkoły zostaje wynajmowany, bardzo zaniedbany budynek w dzielnicy Rusinowa. W przygotowanie szkoły na pierwszą inaugurację roku szkolnego zaangażowani byli rzemieślnicy, pracownicy Cechu, dyrektor szkoły wraz z nauczycielami i rodzinami. Aby rozpocząć gruntowny remont budynku wystąpiono do władz Wałbrzycha o przejęcie budynku szkoły na własność. 6 października 2003 roku nastąpiło podpisanie aktu notarialnego kupna obiektu. Od tego czasu sukcesywnie poprawiany jest standard budynku i wyposażenia dydaktycznego. Do tematu szkoły wrócimy jeszcze za chwilę.

2005r.

Ale chronologicznie ujmując pozostańmy w roku 2005. Kolejne wyzwanie jakie podjęli gospodarze Cechu w tym czasie to uporządkowanie działki przynależnej do siedziby. W tym miejscu utworzyli parking z miejscami postojowymi dla członków Cechu i najemców. Z perspektywy czasu to posunięcie nadzwyczaj trafne. Rok 2005 to także obchody Jubileuszu 60 – lecia, które przeżywaliśmy także w tym monumentalnym miejscu. Z okazji Jubileuszu wykonano nowy Sztandar Cechu, który w czasie ceremonii został poświęcony i oddany we władanie ówczesnego Zarządu. Sztandar ten towarzyszy nam do dzisiaj. Na okoliczność 60-lecia organizacji Cech otrzymuje tytuł „Zasłużony dla Miasta Wałbrzycha”, nadany przez Radę Miasta. 

2005r.

Ale chronologicznie ujmując pozostańmy w roku 2005. Kolejne wyzwanie jakie podjęli gospodarze Cechu w tym czasie to uporządkowanie działki przynależnej do siedziby. W tym miejscu utworzyli parking z miejscami postojowymi dla członków Cechu i najemców. Z perspektywy czasu to posunięcie nadzwyczaj trafne. Rok 2005 to także obchody Jubileuszu 60 – lecia, które przeżywaliśmy także w tym monumentalnym miejscu. Z okazji Jubileuszu wykonano nowy Sztandar Cechu, który w czasie ceremonii został poświęcony i oddany we władanie ówczesnego Zarządu. Sztandar ten towarzyszy nam do dzisiaj. Na okoliczność 60-lecia organizacji Cech otrzymuje tytuł „Zasłużony dla Miasta Wałbrzycha”, nadany przez Radę Miasta. 

2006r.

Kolejne dziesięciolecie rozpoczęto z 110 członkami organizacji. W 2006 r. podjęto decyzję o zmianie przynależności Cechu do Dolnośląskiej Izby Rzemieślniczej we Wrocławiu. Pomimo wykonania wielu prac remontowych w Cechu w 1985 r. siedziba organizacji wymaga ciągłej modernizacji. Do tego dochodzi dbałość o kolejną nieruchomość na Rusinowie, co pochłania wiele energii Zarządu, pracowników oraz nakładów finansowych.

2008r.

W roku 2008 żegnamy Starszego Cechu Stanisława Palucha, a Jego miejsce zajmuje Pan Janusz Molenda, pełniąc do czasu wyborów funkcję Starszego Cechu. W wyniku 100% poparcia rzemieślników podczas Walnego Zgromadzenia w 2008 r. obejmuje funkcję Starszego Cechu, którą pełni do dziś. To również czas 5-lecia szkoły cechowej, z okazji której Cech funduje społeczności szkolnej sztandar. To taki symboliczny akt, który łączy i tworzy historię placówki. Stopniowo szkoła rośnie w siłę, Na wniosek burmistrza Boguszowa-Gorc powstaje tam oddział szkoły, więc organizacyjnie przybywa spraw do załatwienia. Ze względu na wypowiedzenie umowy najmu budynku w Boguszowie i braku woli ze strony władz na przekazanie innej lokalizacji, oddział szkoły w Boguszowie zamyka się w 2010 r. Dla upamiętnienia założyciela szkoły Pana Stanisława Palucha w pierwszą rocznicę Jego śmierci Zarząd Cechu nadaje Jego imię szkole rzemieślniczej oraz funduje tablicę pamiątkową.

2010r.

Rok 2010 to już tylko 80 rzemieślników i ok. 120 uczniów w zakładach rzemieślniczych, topnieje budżet Cechu, a kosztów przybywa. Porządkowane są sprawy własnościowe, np. zbycie prawa wieczystego użytkowania części działki na rzecz Gminy Wałbrzych, ustanowienie służebności drogi koniecznej, trwają oględziny wielu budynków w Centrum Miasta w perspektywie zmiany siedziby szkoły rzemieślniczej, do której w końcu nie dochodzi. Wydaje się, że było to dobre posunięcie, w przeciwnym razie finansowo mogłoby pogrążyć zarówno szkołę, jak i Cech. W 2010 r. Cech ponosi duże straty, spowodowane włamaniem do budynku i dokonaną dewastacją mienia. Zarząd zmuszony jest wygospodarować ogromne nakłady na remont pomieszczeń, korytarzy i wymianę wszystkich drzwi w budynku.

Aktualnie

Jeszcze kilka obiecanych słów o aktualnym stanie szkoły Cechowej. Mury szkoły opuściło dotychczas 339 absolwentów w zawodach: fryzjer, cukiernik, piekarz, kucharz, sprzedawca, mechanik pojazdów samochodowych, blacharz samochodowy, lakiernik, stolarz.

Mottem szkoły jest hasło „Szkoła z klimatem i dobrym fachem”. To wyzwanie dla nauczycieli i uczniów do przygotowania kompetentnego i mobilnego pracownika. Szkoła oferuje uczniom kształcenie w systemie dualnym, to znaczy praktyczną naukę zawodu młodzież realizuje w zakładach pracy na prawach pracownika młodocianego, natomiast naukę teoretyczną w szkole. Walorem placówki jest jej kameralność, optymalnie dobrane oddziały klasowe oraz nowoczesne wyposażenie pracowni np. wizażu i fryzjerstwa,  stylizacji i fotografii, gastronomiczno – cukierniczej i komputerowej. Część pracowni znajduje się poza szkołą, w siedzibie Cechu, który w 2014 r. na potrzeby dydaktyczne przeznaczył kompleks, mieszczący się na parterze budynku. Wymaga on jeszcze modernizacji zaplecza socjalnego, co wydaje się niezbędne w obliczu rosnącego zainteresowania kształceniem w szkole. Aura tej placówki sprawia, że dla wielu gimnazjalistów staje się ona szkołą prawdziwie pozytywnego wyboru. Wypracowano szereg ciekawych inicjatyw, takich jak corocznie organizowany Dzień Rzemiosła, Międzyszkolny Konkurs Fryzjerski oraz staże zagraniczne w ramach projektów europejskich. Obecnie w szkole uczy się  212 uczniów a przypominam, że rozpoczynało kształcenie 34.

Z racji ram czasowych i Państwa możliwości percepcyjnych ograniczyliśmy zarys działalności Cechu do  naprawdę istotnych wydarzeń. Czasy współczesne potraktowaliśmy bardzo skrótowo, bo nie nam, obecnym gospodarzom, je oceniać. To zadanie naszych następców, przy okazji kolejnych rocznic. Możemy gwarantować tylko, że Zarząd wykonuje swoje zadania z należytą dbałością o spuściznę Koleżanek i Kolegów rzemieślników, z nadzieją, że ją wzbogaci.

%d bloggers like this: